Ik schilder met licht

Ik schilder met licht   

een tentoonstelling over het werk van Hans van Ommeren

Intro

In ons Stadsmuseum Woerden is momenteel een tentoonstelling ingericht over het werk van onze oud-voorzitter Hans van Ommeren, fotograaf. Het Stadsmuseum is thans helaas gesloten, maar we hopen dat de musea spoedig week open gaan zodat onze vrienden kennis kunnen maken met het bijzondere werk van Hans van Ommeren. De expositie is verlengd tot medio september 2021, zodat er alle kans is deze tentoonstelling te kunnen bezoeken.

In de loop van komende maanden zullen de Vrienden worden uitgenodigd voor de officiële opening van de expositie en zal voor hen ook nog een afzonderlijke inleiding over de fotokunst worden georganiseerd. We houden u op de hoogte.

Netty Pasman en Dick Launspach, bestuursleden de Vrienden van het Stadsmuseum hebben de expositie met enkele anderen ingericht en de Vrienden hebben deze ook mede bekostigd.

De tentoonstelling is met grote zorg, buitengewoon kundig en verantwoord ingericht; er is ook de mogelijkheid interviews van bevriende fotografen/vrienden van Hans te beluisteren.

De tentoonstelling

 Hans voorziet in zijn levensonderhoud door te werken als reclame-fotograaf. Daarin is hij buitengewoon succesvol. Door zijn internationale erkenning als Hasselblad Master (2001) en de Kodak USA Commercial & Advertising Photo Award (2003) schaart hij zich onder de top van de fotografie.

In de eerste zaal boven zijn enkele van zijn reclamefoto’s te bewonderen. Daaraan zie je onmiddellijk dat deze het simpele niveau van de commerciële fotografie overstijgen. Zijn beroemde hieronder afgebeelde foto voor Coca Cola is technisch een hoogstandje.

Maar nog meer indruk maken de werkelijk schitterende foto’s van vrouwen voor de farmaceutische industrie: de foto’s van de naakte vrouwen zijn van een tedere terughoudendheid en baden sereen in een diffuus licht.

In dezelfde zaal vinden we ook ouder werk van Hans: portretten uit 1972 van het boerenleven, mensen in hun werkomgeving, in oude ambachten. Deze portretten zijn aangrijpend; het is alsof je de afgebeelde personen werkelijk ontmoet. Ze poseren niet maar worden als het ware betrapt in hun  alledaagse bezigheden, in hun woordeloze aanwezigheid.

Hans is niet alleen een uitzonderlijke fotograaf, hij is ook een meester in de afdrukkunst, waarmee hij experimenteert onder meer met bijzonder papier zoals Japans rijstpapier.

Hij experimenteert ook met speciaal geslepen lenzen, die hij in zijn fototoestel monteert. Sommige van die lenzen konden ook onafhankelijk van elkaar draaien. Het zal altijd een mysterie blijven.

In de kleine ruimte voor de Vroedschapszaal zijn enkele van Hans camera’s te bewonderen, onder anderen zijn eerste camera waarmee hij als avontuurlijk 8-jarig jongetje zijn eerste foto’s maakt, maar ook zijn laatste extreem dure Hasselblad. Die camera’s geven in een notendop eigenlijk de gehele ontwikkeling van Hans weer: van de nieuwsgierige blik van een kleine jongen naar een sophisticated topfotograaf tot de Hasselbladmeester en de fotografisch kunstenaar.

Dank zij zijn royale inkomsten als reclamefotograaf kan Hans zich in laatste jaren van zijn leven geheel wijden aan de kunstfotografie.

Als fotografisch kunstenaar is Hans altijd op zoek naar het mysterieuze, naar het ongrijpbare licht. Met zijn camera, zo zegt hij zelf, wil hij emotie vangen in een natuurbeeld, wil hij schilderen met licht. Kunst heeft voor hem een spirituele lading en betekent voor hem een vorm van openbaring van de geheimzinnige wereld, die schuil gaat achter de waarneembare dingen.

Dit komt vooral tot uiting in zijn latere werk. Hoogtepunt daarin zijn de prachtige Troostbomen uit 2014. Deze foto’s zijn vooral te bewonderen in de entree van het museum. Hans weet hier een bepaalde sfeer, een emotie op te roepen. Het is  voor hem een zoektocht naar bijzondere beelden in het bos. Hij is op zoek naar lichtvlekken tussen de bomen van de gouden ondergaande zon of mistflarden en stammen met intrigerende vormen, om zijn eigen woorden te gebruiken. Hans vraagt zich af of hij nu fotograaf is, schilder van het licht of impressionist. Hij dwingt de de natuur via zijn camera zijn verwondering en emotie te verbeelden;  hier zou je Hans een expressionist kunnen noemen. Maar tevens zoekt hij de indruk van één moment, vooral van de avond wanneer de zon als strijklicht door de bomen schijnt. In die zin noemt hij zichzelf terecht een impressionist. Gerrit Luidinga, de dichter met wie hij het boek Troostbomen heeft uitgegeven, spreekt van illusoir realisme, als een nieuwe stroming in de fotografie, dat wil zeggen een weergave van de werkelijkheid die tevens een illusie oproept. Een rake typering.

Veel van deze foto’s zijn genomen in de bossen en omgeving van het Franse buitenhuis van Hans in Alles-sur- Dordogne.

Tegenover de trap naar boven hangt een zeer bijzondere foto: de papierkrul. Het is een bijna abstract doek en deed me denken aan de grote Franse schilder Jean Dubuffet. Hier vervaagt de grens tussen schilderen en fotografie. Hier schildert Hans als het ware met zijn camera. Een foto die internationaal terecht zeer hoog is gewaardeerd.

In de bovenzalen ontdekken we de aandacht van Hans voor het detail: hij fotografeert bloemen, soms een dode of stervende bloem, een blad, een vaas. Elke keer sta je versteld van de uitgekiende compositie, de kleuren, de scherpe details. Neem bijvoorbeeld de grote foto van een enkel groen blad met de titel Tabula rasa (2004). Dit een adembenemend en indringend portret van een enkel blad. Het blad krijgt hier een geheel persoonlijkheid, je zou kunnen spreken van een ontmoeting met de natuur in zijn meest elementaire vorm. De foto’s van de stervende bloemen confronteren je indringend met de vergankelijkheid.

In in de laatste zaal hangt het grote doek Glazen vaas (2007),  een van de absolute hoogtepunten van deze tentoonstelling. Zomaar een blauwe vaas, verstild bijna als een doek van Mark Rothko of een stilleven van de Italiaanse schilder Giorgio Morandi. Het blauw doet ook denken aan de monochrome blauwen van Yves Klein. Een foto die je ontroert, die je zoals het  werk van Rothko uitnodigt na te denken over de wereld over de werkelijkheid achter het zichtbare.

Dit is de scheppen kracht van de verbeelding; dit is is de hand van de grootmeester die door de uiterlijke verschijningswereld doordringt en ons confronteert met het eindeloze, de stille schoonheid der dingen.

De foto’s van Hans zijn vaak van een ongekende schoonheid en geven niet alleen blijk van een groot vakmanschap, soms van stilistische durf maar meer nog van een uitzonderlijk artistiek talent, dat de ons de ogen opent en ons leert de werkelijkheid op een andere wijze te zien.

Frans Lander