Hoe wezenlijk is vrijheid, is het vrije woord voor ons? “Afzien van vrijheid, van het vrije woord, is afzien van de wezenlijke kwaliteit van mens te zijn”, aldus Jean Jacques Rousseau in zijn Contrat Social. Het vrije woord is een ongelooflijk goed: kunnen zeggen en schrijven wat je denkt, vinden we maar al te vanzelfsprekend, maar dat geldt slechts voor een betrekkelijk klein deel van de wereld…in veel landen wordt de pers gemuilkorfd, durven mensen zich niet vrijelijk uit te spreken. Zo was het ook onder de Duitse bezetting tijdens de tweede wereld oorlog.
Het kleine gedenkteken “Drukkers in verzet”, van de hand van Taeke de Jong, nabij de Petruskerk ter nagedachtenis van de gebroeders Jan en Gerrit Vergeer brengt ons elke dag in herinnering dat vrijheid steeds moet worden bevochten. Het monument, op 4 mei 1996 onthuld door wethouder Tieneke Lander-Riemersma, is één van die schuldige plekken uit de tweede wereldoorlog in Woerden. Er werden in Woerden in de oorlogsjaren verschillende illegale bladen gedrukt, waaronder ook enkele met een landelijke verspreiding door de gebroeders Vergeer in hun drukkerij “De Rijnstreek”. Waarschijnlijk door verraad kwam de Sicherheitsdienst de drukkerij op het spoor. Er werd een loodcliché van de kop van de “Vrije kunstenaar” gevonden, een blad van kunstenaars in het verzet. Beide broers werden veroordeeld omdat ze Duitsland vijandige geschriften hadden opgesteld en gedrukt. De broeders werden naar een strafkamp in Duitsland gedeporteerd en overleden, kort voor de bevrijding, in een tuchthuis in Siegburg.
De vrijheid gaat in het rood gekleed: er is zoveel bloed vergoten voor het vrije woord; vorig jaar nog in Parijs in het kantoor van Charlie Hebdo. In veel landen wordt de kritische pers tegengewerkt of gekneveld zoals in Rusland en in Turkije.
“Hoelang nog moeten de voetstappen der vrijheid graven zijn? (zo spreekt Büchner in Dantons dood.) Helaas nog immer, honderden jaren na de Franse revolutie.
Het beeld van de gebroeders Vergeer herinnert ons er dagelijks aan, dat vrijheid steeds bevochten moet worden.
Leo Gestel, Belgische vluchtelingen
In 2007 hebben we hier in Woerden een slachtoffer van vrijheidsberoving ontvangen: de Palestijns/Libische arts in opleiding: Ashraf El Hojouj. Zijn ouders waren eerder al als politieke vluchtelingen in Woerden verwelkomd en nu konden ze na een jarenlange strijd worden herenigd met hun zoon. Momenteel lopen honderd duizenden vluchtelingen in het voetspoor van Ashraf dezelfde weg naar de Europese vrijheid, weg van landen verscheurd door oorlogsgeweld, zoals Syrië. Kilometers lange paden naar de vrijheid, soms een lange lijdensweg of zelfs een weg naar de dood. Europa, zelf eeuwenlang verscheurd door vernietigende oorlogen, is thans door intensieve samenwerking van volkeren, een haven van vrede en veiligheid. Europa, en ook Nederland hebben in het verleden al talloze vluchtelingen opgevangen, uit België (getekend door Leo Gestel), uit de Molukken, uit Hongarije. Wat ons nu overkomt, is een lakmoesproef voor Europa, voor Nederland, voor ons. Als we deze proef doorstaan, zijn de gebroeders Vergeer niet voor niets gestorven.
“Vrijheid bestaat in woorden, die brood geworden zijn, stemmen die zijn gebroken en bloed dat is vergoten; de vrijheid smaakt naar pijn” (Guillaume van der Graft).
Frans Lander